Overheid - Revolutie

Een overheid die er in slaagt de door burgers gewenst publieke waarde te realiseren, is daarmee het fundament voor een 'gezonde' en gewaardeerde samenleving.

De beleving van de burger van de overheden is vaak weinig positief. En ook de WRR constateert dat de overheid bijvoorbeeld de redzaamheid van burgers structureel overschat. 

Maatschappelijke ontwrichting
Gevolg is dat velen het gevoel hebben dat de vragen die ze hebben niet of niet adequaat worden opgepakt. Wat weer leidt tot een verschuiving naar nieuwe partijen die dat wel lijken te doen.

Zo ontstaat een aanzienlijke polarisatie op de voor deze tijd cruciale thema's. Met groeiende maatschappelijke onrust en spanningen als gevolg.

Overheden
De maatschappelijke onvrede met de politiek groeit. Dat is bijvoorbeeld zichtbaar in het lage vertrouwen in politieke partijen(1). In algemene zin kan je stellen dat de burger het gevoel heeft dat de regeringen van de afgelopen decennia niet de vraagstukken hebben aangepakt die burgers als problematisch zien. Bijvoorbeeld hebben de overheden al decennia lang niet of nauwelijks actie genomen op de noodzakelijke transities. Dat heeft bij de bevolking ernstige twijfel gebracht over het functioneren van die overheden. Men lijkt zich vooral met elkaar bezig te houden, in plaats van met de maatschappij en de burger.
Tom van der Meer: "het zijn vooral de politici die zichzelf een spiegel moeten voorhouden. Er is geen crisis van de democratie, er is een crisis van de gevestigde partijen. Ze zitten op een doodlopend spoor, maar blijken niet bij machte om te sturen" (10).
Floris Alkemade zegt daarover: "Het lijkt er sterk op dat veel kiezers, links en rechts, toe zijn aan een heel andere politieke cultuur, waarbij het juist het principeloos kortetermijndenken is dat onder vuur komt te liggen" (11).

Democratie
Inmiddels wordt de vraag breed gesteld of onze democratie nog functioneel is. Behalve stemmen heeft men de indruk dat je als burger geen enkele invloed meer hebt op de genomen acties. Een gevolg daarvan is ook de verschuiving van stemmen naar nieuwe partijen.

We zien dan ook nieuwe voorstellen, zoals het inrichten van een 'Burgerberaad' (3).
Ook is er een oproep om verkiezingen meer te richten op de personen (4). Zoals bijvoorbeeld Harari aangeeft zijn het toch vooral verhalen die ons binden (9). Die politici met een duidelijk verhaal waren er vroeger (b.v. den Uyl, Marijnissen, van Mierlo, Bolkestein), maar nu is er geen krachtig en verbindend verhaal meer te horen. Zelfs op de sites van de meeste partijen is niet goed zichtbaar waar ze voor staan. De kiezer 'vlucht' daardoor naar de paar partijen die wel een (schijnbaar) helder verhaal hebben, dat aansluit bij de problematiek die de burger ziet (16). Het volstaat zeker niet dit af te doen als 'populisme'.

Revolutie
Het wordt dus dringend tijd om andere actie in de maatschappij te gaan nemen.
Tjeenk Willink predikt de revolutie? „Ja, als je daarmee kunt voorkomen dat zij uitbarst. Ik bedoel vanzelfsprekend geen bestorming van de Bastille. Je moet aansluiten bij de veerkracht binnen de maatschappij. Ik zeg de laatste jaren steeds tegen uitvoerders: accepteer niet automatisch beleid en regels die in strijd zijn met jullie professionele ethiek. Ook burgers zijn geen uitvoerders van het beleid van een tijdelijke politieke meerderheid.” (2)

Gezien de steeds hardere acties en uitingen van burgers (zowel op sociale media als bijvoorbeeld de acties van boeren), valt tegenwoordig ook soms de term 'burgeroorlog'. Dat maakt het nog meer dringend om actie te nemen!

Maatschappelijke kansen
Er wordt inmiddels veel geschreven over deze bewegingen en de noodzaak tot verandering. Interessant is dat daarbij vele kansen ter verbetering worden benoemd. Die kunnen echter ingrijpend zijn, sommigen benoemen daarbij het woord 'revolutie'. Ze sluiten daarmee aan bij een uitspraak van Hans van Mierlo in 1968: "Je moet de revolutie maken voordat die uitbreekt".

Conclusie - Actie

Er is actie nodig om te voorkomen dat de tegenstellingen en ontevredenheid verder toenemen en leiden tot meer spanning tussen bevolkingsgroepen en verlies van maatschappelijke kwaliteit. Er is een nieuwe, betere balans nodig tussen welvaart (economisch), welzijn (sociaal, ecologisch) en welbevinden (aansluitend bij de persoonlijke wensen en doelen). Die balans is te vinden door expliciet te sturen op maatschappelijke waarde, in wat hier is aangeduid als de 'betekeniseconomie'(Kees Klomp, zie 15).

Doel is het structureel realiseren van Maatschappelijke Waarde, gericht op en in nauwe samenwerking met burgers en (regionale) partijen

Daarbij dient een balans gezocht te worden tussen welvaart (economisch belang), welzijn (bijvoorbeeld sociaal en ecologisch) en welbevinden (persoonlijk).

CBS analyseert al enige jaren de 'Brede Welvaart'. Maar ook hiervoor is het essentieel dat de overheid in positieve termen weet te verwoorden waar de focus ligt en waarom. En dat zichtbare resultaten worden behaald en getoond.

Daartoe moet ook meer handelingsvrijheid en zeggenschap naar bedrijven, instellingen en burgers verplaatst worden, met actieve steun van overheden. Dat faciliteert burgers om zelf initiatieven te nemen, of die te ondersteunen. Het ondersteunt ook bedrijven en instellingen om in hun regio het verschil te maken. Doel is dat ze die actie zelf inzetten, maar ook burgers kunnen als werknemer of als klant een bedrijf of instelling tot verandering aanzetten.
Daarbij moet volop ruimte zijn om te experimenteren met nieuwe oplossingen.

Niet elke kwetsbaarheid is door burgers en bedrijven alleen weg te nemen. Dus moet ook de politiek actie nemen op deze kwetsbaarheden, in een open dialoog met burgers (13). Dat moet dan leiden tot actie met een zichtbaar effect op welzijn en welbevinden.

In de huidige situatie is dit nog onvoldoende aan de orde. Dat vraagt dus ook om actie van burgers, bedrijven en instellingen richting het huidige politieke systeem.